Αιθανόλη

Το ποτό για πολλούς ανθρώπους είναι αναμφισβήτητα μία από τις απολαύσεις της ζωής. Για αρκετούς άλλους είναι ένα πάθος και για κάποιους αποτελεί απλώς μία περιστασιακή κοινωνική συνήθεια. Τί προσφέρει άραγε στον οργανισμό; Βλάπτει ή ωφελεί;

Τα πρόσφατα δεδομένα υποστηρίζουν ότι η μικρή έως μέτρια ποσότητα οινοπνεύματος δεν επιφέρει δραματικές επιπτώσεις στην υγεία μας. Λέγοντας μικρή έως μέτρια κατανάλωση αλκοόλης εννοούμε 1 έως 2 ποτά την ημέρα για τους άντρες και 1 ποτό την ημέρα για τις γυναίκες.

Το οινόπνευμα προκαλεί άμεση βλάβη στην καρδιά μέσω τοξικής δράσης των μεταβολιτών του στο μυοκάρδιο. Προκαλεί όμως και έμμεση βλάβη μέσω συνακόλουθης έλλειψης βιταμινών, ιχνοστοιχείων και ηλεκτρολυτών.

Η μακροχρόνια λήψη οινοπνεύματος περισσότερο από 80mg την ημέρα (δηλαδή η κατανάλωση ενός λίτρου κρασιού ή 8 μπύρες ή 250ml σκληρού αλκοολούχου ποτού/μέρα) ευθύνεται για το 50% των περιστατικών διατατικής μυοκαρδιοπάθειας στους άντρες (μία μορφή καρδιακής ανεπάρκειας). Οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες στις καρδιοτοξικές δράσεις του οινοπνεύματος ακόμη και με μικρότερη ημερήσια κατανάλωση.

Ωστόσο η μικρή έως μέτρια ποσότητα αιθανόλης επιδρά θετικά στο λιπιδαιμικό προφίλ αυξάνοντας τη HDL χοληστερόλη (“καλή”)  μειώνει τους προθρομβωτικούς παράγοντες  στον οργανισμό και βελτιώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη (άρα μειώνει τα συμπτώματα από διαβήτη τύπου ΙΙ). Επίσης πληθώρα μελετών υποστηρίζουν ότι η παρουσία φλαβονοειδών και άλλων αντιοξειδωτικών παραγόντων που περιέχει το κόκκινο κρασί παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην αναστολή της αθηρωματικής διεργασίας όταν η λήψη είναι έως 30gr οινοπνεύματος τη μέρα.

Αντίθετα, η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων οινοπνεύματος αυξάνει την LDL χοληστερόλη (“κακή”), μειώνει την HDL, αυξάνει τα τριγλυκερίδια και συντελεί ουσιαστικά στη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας στα αγγεία (καρδιά, εγκέφαλος). Επίσης, η αιθανόλη  είναι θερμιδογόνος και επάγει σε παχυσαρκία. Εξάλλου τα άτομα που καταναλώνουν περισσότερο από δύο ποτά ημερησίως έχουν περίπου διπλάσια πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης συγκριτικά με τους συνομηλίκους τους που δεν καταναλώνουν αλκοόλ.

Πολύ συχνή επιπλοκή από τη μεγάλη κατανάλωση οινοπνεύματος είναι η εμφάνιση αρρυθμιών. Ας σημειωθεί ότι το 1/3 των ασθενών με κολπική μαρμαρυγή εμφανίζουν την αρρυθμία μετά από κατάχρηση οινοπνεύματος  σε μέρες διασκέδασης ή την περίοδο των διακοπών (holiday heart syndrome).

Επιπροσθέτως η κατάχρηση οινοπνεύματος αυξάνει τον κίνδυνο κακοηθειών, ηπατοτοξικότητας, κατάθλιψης, ατυχημάτων και φυσικά οδηγεί το άτομο σε μία ισχυρή εξάρτηση από την οποία πρέπει σωματικά και ψυχικά να προσπαθήσει πολύ για να απαλλαγεί.

Eνδιαφέρουσες είναι οι πρόσφατες συστάσεις (12/2019) που δημοσιεύθηκαν από την Aμερικανική Kαρδιολογική Eταιρεία (American Heart Association) σχετικά με το αλκοόλ:

  • Όποιος δεν πίνει, δε χρειάζεται να ξεκινήσει να πίνει για τα πιθανά  μη αποδεδειγμένα μέχρι σήμερα οφέλη.
  • Όποιος πίνει πρέπει να ξέρει τα οφέλη και τους κινδύνους από τη μικρή έως μέτρια κατανάλωση οινοπνεύματος.
  • Η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία δε συστήνει την κατανάλωση οινοπνεύματος για υγιεινότερη ζωή. Αντίθετα συστήνει ως καθημερινούς στόχους τον έλεγχο του σωματικού βάρους  και της αρτηριακής πίεσης, τη συχνή φυσική δραστηριότητα, τη διακοπή του καπνίσματος και την υγιεινή διατροφή.
  • Επιτρεπτά όρια: ένα έως δύο ποτά την ημέρα (έως 14 /εβδομάδα) για τους άντρες και ένα ποτό την ημέρα για τις γυναίκες.
  • Η κατανάλωση 5 ή περισσότερων ποτών για τους άντρες (ή τεσσάρων ποτών για τις γυναίκες) εντός 2 ωρών (το λεγόμενο binge drinking) αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση κολπικής μαρμαρυγής και άλλων αρρυθμιών (ασχέτως ηλικίας) που μπορεί να οδηγήσουν σε εγκεφαλικό η καρδιακό επεισόδιο.
  • Καμία μελέτη δεν έχει αποδείξει την άμεση συσχέτιση μεταξύ οινοπνεύματος και βελτίωσης της καρδιακής λειτουργίας.
  • Ένα ποτήρι κρασί περιέχει 100 – 150 θερμίδες και  ένα κοκτέιλ περιέχει 100 – 500 θερμίδες. οπότε θα πρέπει εφόσον καταναλωθούν να αφαιρούνται από τις ημερήσιες λοιπές θερμίδες των γευμάτων.
  • Έγκυες γυναίκες και γυναίκες που θηλάζουν πρέπει να αποφεύγουν τη λήψη οινοπνεύματος
  • Oι καρδιοπαθείς που λαμβάνουν ασπιρίνη πρέπει να είναι ενήμεροι ότι η ταυτόχρονη λήψη οινοπνεύματος αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης γαστρίτιδας ή γαστρορραγίας
  • Το ποτό δε συστήνεται από την Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία για χαλάρωση. Αντ’ αυτού η υγιεινή διατροφή, η άσκηση, οι ευχάριστες για τον κάθε άνθρωπο απασχολήσεις (hobby) στον ελεύθερο χρόνο είναι μερικές από τις επιλογές που προτείνονται για ουσιαστική χαλάρωση και ηρεμία.
  • Τέλος, το οινόπνευμα μειώνει το σάκχαρο του αίματος επομένως είναι απαραίτητο να λαμβάνεται κατά το γεύμα. Έτσι καταναλώνεται μικρότερη ποσότητα και δεν επηρεάζεται ο βραδινός ύπνος.

Kαι όπως ωραιότατα ανέφερε κάποτε ο συγγραφέας F.Sgott Fitzgerld: “Πρώτα πίνεις ένα ποτό, μετά το ποτό πίνει ένα ποτό, μετά το ποτό πίνει εσένα”.

Καφεΐνη

Mέχρι σήμερα αντικρουόμενες είναι οι απόψεις για την προσφορά της καφεΐνης στην υγεία των καταναλωτών ωστόσο πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η μέτρια χρήση της είναι ωφέλιμη.

Σύμφωνα με τον Αμερικανικό Οργανισμό Ελέγχου Φαρμάκων και Τροφίμων (FDA) το 90% του πληθυσμού παγκοσμίως καταναλώνουν καφεΐνη σε οποιαδήποτε μορφή (καφέ, τσάι, σοκολάτα, ενεργειακά ποτά και αναψυκτικά). Στις ΗΠΑ το 80% των ενηλίκων καταναλώνουν καφεΐνη κάθε μέρα σε ποσότητα περίπου 200 mg (δηλαδή μία κούπα καφέ τη μέρα).

Η περιεκτικότητα του καφέ σε καφεΐνη είναι μεγαλύτερη από ότι στο τσάι. Επίσης το τσάι περιέχει L-ΤΗΙΑΜΙΝΕ , οπότε η συνέργειά της με την καφεΐνη έχει ως αποτέλεσμα τη βραδύτερη απορρόφηση αυτής.

Βάσει των δημοσιεύσεων του παγκοσμίου φήμης νοσοκομείου Mayo Clinic η ημερήσια κατανάλωση καφεΐνης έως 400 mg φαίνεται να είναι ασφαλής για τους υγιείς ενήλικες. Φυσικά απαγορεύεται η χορήγηση στα παιδιά, ενώ για τους εφήβους πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι δεν επιτρέπεται η υπέρβαση του ανωτέρου ορίου ή η μίξη της με αλκοόλ ή άλλα φάρμακα.

H λήψη καφέ άνω των τεσσάρων φλιτζανιών την ημέρα μπορεί να προκαλέσει κεφαλαλγία, ευερεθιστότητα, αϋπνία, συχνή διούρηση, μυϊκό τρόμο, ταχυκαρδία, έντονη κινητικότητα των εντέρων. Κάποιοι άνθρωποι είναι πιο ευαίσθητοι στις δράσεις της καφεΐνης από άλλους οπότε μπορεί να παρουσιάσουν τα προαναφερθέντα συμπτώματα σε λήψη πολύ μικρότερης ποσότητας.

H  απότομη διακοπή της καφεΐνης δύναται να επιφέρει συμπτώματα όπως κόπωση, κεφαλαλγίες, εναλλαγές διάθεσης που μπορεί να διαρκέσουν από ώρες έως 7 -10 μέρες. Εάν θελήσουμε να μειώσουμε αυτές τις παρενέργειες σκόπιμο είναι να λαμβάνεται καφεϊνη κάθε δύο έως τρεις μέρες και να μη γίνεται απότομη διακοπή.

Παρατίθενται 5 ενδιαφέρουσες ερωτήσεις που κατά καιρούς έχουν γίνει θέμα αντικρουόμενων απόψεων:

  • Τα ποτά που περιέχουν καφεΐνη αφυδατώνουν τον οργανισμό; ΛΑΘΟΣ

Σε μετανάλυση 10 μελετών διαπιστώθηκε ότι η καφεΐνη είναι ήπιο διουρητικό. Η ίδια ήπια διουρητική δράση επιτυγχάνεται τόσο με το μαύρο τσάι όσο και με το νερό.

  • Η καφεΐνη είναι εθιστική; ΣΩΣΤΟ

Η ουσία αυτή συμπεριφέρεται ως φάρμακο στον οργανισμό και δύναται να προκαλέσει ισχυρή εξάρτηση.

  • Η καφεΐνη αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακής νόσου;

Εκτεταμένες μελέτες δείχνουν ότι δεν αυξάνονται τα επίπεδα της χοληστερόλης και δεν προκαλούνται αρρυθμίες. Μπορεί ωστόσο να παρατηρηθεί ήπια αύξηση της αρτηριακής πίεσης (ΑΠ) γι’ αυτό και οι ασθενείς με υψηλή ΑΠ θα πρέπει να συμβουλεύονται το θεράποντα καρδιολόγο τους.

  • Η καφεΐνη προκαλεί καρκίνο; ΛΑΘΟΣ

Πολυάριθμες επιστημονικές μελέτες έχουν διαπιστώσει την αρνητική συσχέτιση της ουσίας με κακοήθειες.

  • Δεν υπάρχουν οφέλη από τη λήψη καφεΐνης;  ΛΑΘΟΣ

Τόσο το τσάι όσο ο καφές και το κακάο περιέχουν αντιοξειδωτικές ουσίες οι οποίες ευνοούν την καρδιακή λειτουργία. Ειδικά ο καφές έχει συσχετιστεί με μείωση της νόσου Αλτσχάιμερ, των αναπνευστικών νοσημάτων, του εγκεφαλικού επεισοδίου, του διαβήτη και τέλος με μείωση εμφάνισης λοιμώξεων.

Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η online δημοσιευμένη μελέτη στο περιοδικό Vascular Medicine (18/03/2013) από Ελληνική ερευνητική ομάδα για τους κατοίκους της Ικαρίας οι οποίοι έχουν τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής στον κόσμο, ενώ μόνο το 0,1% των Ευρωπαίων ζουν περισσότερο από 90 χρόνια στο νησί της Ικαρίας ο αριθμός αυτός είναι 1% οπότε και το ενδιαφέρον πολλαπλών ερευνητικών ομάδων έχει στραφεί εκεί.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι Έλληνες ερευνητές επικεντρώθηκαν στην κατανάλωση καφέ και τη συσχέτιση του με τη μακροζωία. Διαπιστώθηκε λοιπόν ότι οι συμμετέχοντες  στη μελέτη που έπιναν ελληνικό καφέ είχαν καλύτερη  ενδοθηλιακή λειτουργία. Κατέληξαν λοιπόν ότι ο ελληνικός καφές είναι πλούσιος σε πολυφαινόλες και αντιοξειδωτικές ουσίες και περιέχει μόνο μία μέτρια ποσότητα καφεΐνης οπότε φαίνεται να συγκεντρώνει τα περισσότερα οφέλη σε σύγκριση με άλλα είδη καφέ.

Επίσης δημοσίευση στο έγκριτο περιοδικό Circulation Heart Failure αναφέρει ότι άτομα που λάμβαναν μία έως δύο μερίδες καφέ ημερησίως δεν είχαν υποστεί ποτέ έμφραγμα του μυοκαρδίου και είχαν μικρότερο κίνδυνο για καρδιακά επεισόδια. Η Dr Elizabeth Mostofsky από την Ιατρική Σχολή του Harvard υποστήριξε ότι “η προστατευτική δράση του καφέ σταδιακά ελαττώνεται καθώς αυξάνεται η ημερήσια κατανάλωση”.

Συμπερασματικά, με τα μέχρι σήμερα δεδομένα το οινόπνευμα δε φαίνεται να προσφέρει ουσιαστικά στη διατήρηση της υγείας μας ενώ ο καφές (τσάι, κακάο) σε μικρή έως μέτρια ποσότητα φαίνεται να έχει σαφώς ευεργετικές επιδράσεις.

Ας πορευτούμε  λοιπόν με τα λεγόμενα του Δημόκριτου: “Αν κάποιος ξεπεράσει το μέτρο, τα πιο ευχάριστα πράγματα θα μπορούσαν να γίνουν τα πιο δυσάρεστα”.