Η ιστορική πανδημία του κορωνοϊού SARS-COV-2 που ξεκίνησε το Δεκέμβριο του 2019 στη Wuhan της Κίνας δυστυχώς εξελίσσεται με αλματώδη ταχύτητα. Μέχρι σήμερα έχουν αναφερθεί κρούσματα σ’ όλες τις ηπείρους πλην της Ανταρκτικής. Δέκα εκατομμύρια άνθρωποι έχουν επίσημα μολυνθεί και περίπου μισό εκατομμύριο είναι οι καταγεγραμμένοι θάνατοι. Πρόσφατο μαθηματικό μοντέλο απέδειξε ότι αν γινόταν καθολική χρήση των μασκών (ακόμα και χειροποίητων) θα μπορούσαμε να καθυστερήσουμε ή να αποφύγουμε την έλευση δευτέρου ενδημικού κύματος. Επίσης, νεότερα ερευνητικά δεδομένα επιβεβαίωσαν ότι ήταν σωστή η απόφαση για τη λήψη των μέτρων καραντίνας. Αν και σε πολλές χώρες τα μέτρα ελήφθησαν καθυστερημένα παρά ταύτα προφύλαξαν 500 εκατομμύρια ανθρώπους από νόσηση.

Στη συνέχεια του άρθρου παρατίθενται άκρως ενδιαφέρουσες ειδήσεις για το φονικό ιό που είδαν το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες βδομάδες.

1. Ψευδώς αρνητικά διαγνωστικά τεστ για τον SARS-COV-2 : Προκλήσεις και συνέπειες ( N.England Journal of Medicine – 05/06/2020)

Μετά από εξάμηνο παρακολούθησης, διάγνωσης και αντιμετώπισης της νόσου COVID-19 δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα πολλών ερευνητικών ομάδων που δυστυχώς καταδεικνύουν τη χαμηλή ευαισθησία των ερευνητικών τεστ (70%). Το γεγονός αυτό έχει δυσμενείς συνέπειες για την κοινότητα. Όσον αφορά τα ψευδώς θετικά τεστ αυτά έχουν ως αποτέλεσμα να υποχρεώνουν σε καραντίνα και ιχνηλάτηση πληθυσμούς που δε χρειάζεται ενώ ακόμα χειρότερες είναι οι συνέπειες για τα ψευδώς αρνητικά τεστ. Στην περίπτωση αυτή τα προσβεβλημένα άτομα (πιθανώς ασυμπτωματικά) δεν απομονώνονται και μπορούν να μεταδώσουν τη νόσο σε άλλους. Το συχνότερο φαινόμενο δυστυχώς (βάσει της ευαισθησίας και της ειδικότητας των διαγνωστικής μεθόδου) είναι η ανεύρεση ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων.

Επομένως τρία είναι τα συμπεράσματα στα οποία οι ανωτέρω έρευνες καταλήγουν.

  1. Τα διαγνωστικά τεστ θα βοηθήσουν για το άνοιγμα των συνόρων των χωρών, αλλά μόνο εφόσον είναι υψηλής ευαισθησίας και αξιολογούνται σωστά.
  2. Ο Αμερικάνικος Οργανισμός Ελέγχου Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) πρέπει να υποχρεώσει τις εταιρείες κατασκευής των διαγνωστικών δοκιμασιών να δώσουν σαφείς και λεπτομερείς πληροφορίες για την ευαισθησία και ειδικότητα των τεστ πριν τη διανομή τους στην κοινότητα
  3. Είναι επιτακτική ανάγκη η διερεύνηση μεγάλου πληθυσμού ασυμπτωματικών ατόμων.
  4. Αρνητικά αποτελέσματα ακόμη και σε διαγνωστικά τεστ υψηλής ευαισθησίας δε θα πρέπει να αποκλείουν την ύπαρξη λοίμωξης από τον ιό. Εφόσον υπάρχει πιθανή έκθεση στον ιό και κλινική συμπτωματολογία συμβατή με τη νόσο COVID-19, οι κλινικοί γιατροί δε θα πρέπει να εμπιστεύονται απροσδόκητα αρνητικά αποτελέσματα των διαγνωστικών τεστ. Πιθανώς χρειάζεται αρκετές επαναλήψεις των διαγνωστικών δοκιμασιών και από διαφορετικά σημεία του οργανισμού για να εξαχθεί σωστό συμπέρασμα.

2. Κεφαλαλγία & COVID-19 (19/06/2020)

Μελέτη παρατήρησης σε 100 περίπου ασθενείς έδειξε ότι η κεφαλαλγία (είτε ως ημικρανία είτε ως κεφαλαλγία-τάσης) μπορεί να εμφανιστεί σε προσυμπτωματικούς ή ασυμπτωματικούς ασθενείς με COVID-19. H εμφάνιση κεφαλαλγίας συνδυάζεται με μικρή περίοδο νοσηλείας . Η κεφαλαλγία μπορεί  να παραμείνει  ως σύμπτωμα και μετά την αποδρομή της νόσου.Φαίνεται ότι οι ασθενείς που εμφανίζουν κεφαλαλγία ως ασυμπτωματικοί ή σε πρώιμο στάδιο της συμπτωματολογίας έχουν περιορισμένη φλεγμονώδη απόκριση στον ιό και επομένως δύνανται ευκολότερα να αντιμετωπίσουν τη νόσο.

Αρχικά, ο SARS COV-2 εισέρχεται στον οργανισμό μέσω της ρινικής κοιλότητας συνήθως και πιθανώς διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα μέσω των περιφερικών κλάδων του οσφρητικού νεύρου και του τριδύμου νεύρου. Αργότερα εγκαθίσταται στο πνευμονικό παρέγχυμα και τελικά κυκλοφορεί στο αίμα.Έτσι, η φλεγμονή γίνεται συστηματική και οδηγεί σε καταιγίδα απελευθέρωσης κυτοκινών από τον ανθρώπινο οργανισμό. Μία από τις κυτοκίνες είναι η ιντερλευκίνη 6 (IL-6) η οποία αυξάνεται σημαντικά στην οξεία φάση της νόσου. Αποτελεί δε και θεραπευτικό στόχο. Φαίνεται λοιπόν ότι οι ασθενείς που προσβλήθηκαν από COVID- 19 και εμφανίζουν κεφαλαλγία έχουν μικρότερη αύξηση της ιντερλευκίνης, είναι κλινικά σταθερότεροι και η νόσος αποδράμει σε βραχύτερο χρονικό διάστημα.

3. Συνδέεται η νόσος COVID-19 με την ομάδα αίματος των ανθρώπων; (24/06/2020)

Είναι γνωστό ότι τα υπερήλικα άτομα με συννοσηρότητες δύνανται να έχουν δυσμενή πρόγνωση εφόσον προσβληθούν από τον ιό SARS-COV-2. Το ερώτημα που διερευνάται παγκοσμίως είναι γιατί τα νεαρής ηλικίας άτομα (<40 ετών) που δεν πάσχουν από νοσήματα οδηγούνται στη ΜΕΘ, σε μηχανική υποστήριξη (ECMO) ή αποβιώνουν από τη νόσο COVID-19;

Φαίνεται λογικό ότι γενετικοί παράγοντες παίζουν κάποιο ρόλο αλλά οι μελέτες περί αυτού βρίσκονται σε αρχικό στάδιο. Ωστόσο πρόσφατη μελέτη (προτυπωμένη και όχι οριστική) ορμώμενη από Κινέζικη Ερευνητική Ομάδα διαπίστωσε ότι ανάμεσα σε 2.000 COVID- θετικά περιστατικά τα άτομα με ομάδα αίματος Α παρουσιάστηκαν σε υψηλότερο ποσοστό συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό. Αντίθετα άτομα με ομάδα αίματος μηδέν υποεκπροσωπούνται ανάμεσα στους μολυσμένους από τον ιό. Παρόμοια ήταν και τα συμπεράσματα εταιρείας ανάλυσης 750.000 γονιδιωμάτων σε νοσούντα άτομα.

Σύμφωνα με την έρευνα του Perry Wilson (Αναπληρωτή καθηγητή Ιατρικής και Διευθυντή του τμήματος εφαρμοσμένης έρευνας στο πανεπιστήμιο Υale) ίδια στοιχεία είχαν ανακοινωθεί από ερευνητές στο Χονγκ Κονγκ στην προ ετών εμφάνιση του παλαιοτέρου κορωνοϊού SARS. Και τότε υποστηρίχθηκε ότι τα άτομα με ομάδα αίματος Α είχαν αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό.

Αν συμβαίνει αυτός ο  συσχετισμός πού οφείλεται άραγε;

Το 2008, με την εμφάνιση του ιού SARS είχε διαπιστωθεί ότι αντι-Α-αντισώματα αναστέλλουν την προσκόλληση της πρωτεΐνης-ακίδας (spike) του ιού στον υποδοχέα ACE2 άρα ο ιός αδυνατεί να εισαχθεί στο ανθρώπινο κύτταρο. Τα άτομα με ομάδα αίματος μηδέν έχουν τέτοια αντισώματα και ίσως με αυτό τον τρόπο προστατεύονται.Επίσης, οι έχοντες ομάδα αίματος Α ίσως φέρουν αντισώματα μετά  την προσβολή από τον ιό που επηρεάζουν ταυτόχρονα και  τη λειτουργικότητα των αιμοπεταλίων και δύναται να εμφανίζουν θρομβωτικά φαινόμενα κατά τη νόσησή τους. Tίποτε δεν έχει ακόμα ξεκαθαριστεί. Αν υπάρχει άμεση βιολογική επίδραση του τύπου αίματος, αν ο τύπος του αίματος είναι δείκτης πυροδότησης κάποιου γονιδίου ή αν συνδέεται με συγκεκριμένο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο των ασθενών είναι θέματα προς διερεύνηση. Eφόσον εξαχθούν περισσότερα και ασφαλέστερα συμπεράσματα στο προσεχές μέλλον οι ερευνητές άμεσα θα ενημερώσουν την παγκόσμια κοινότητα.

4. Εξαφανισμένα αντισώματα; (19/06/2020)

Περιορισμένης έκτασης μελέτη δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο έγκριτο περιοδικό Νature Μedicine αναφερόμενη στη δημιουργία αντισωμάτων μετά από νόσηση από τον ιό SARS-COV-2.

Η μελέτη έλαβε χώρα στην Κίνα, συμπεριέλαβε 37 άτομα που είχαν ήπια συμπτώματα της νόσου COVID-19 και άλλα 37 άτομα που παρότι είχαν μολυνθεί από τον ιό ήταν τελείως ασυμπτωματικά. Δύο μήνες μετά την ανάρρωση των ασθενών και των δύο ομάδων διερευνήθηκε ο τίτλος αντισωμάτων τους. Στο 40% των ασυμπτωματικών ασθενών δεν ανευρέθησαν καν IgG αντισώματα (σαν να μην είχαν νοσήσει ποτέ) ενώ αντισώματα είχαν το 87% των ασθενών με τα ήπια συμπτώματα. Βάσει αυτής της μελέτης λοιπόν φαίνεται ότι οι άνθρωποι που προσβλήθηκαν από τον ιό αλλά ήταν ασυμπτωματικοί δε διατήρησαν την ανοσία τους για διάστημα μεγαλύτερο των δύο μηνών και επομένως δύναται να ξαναμολυνθούν.

5. Υπάρχουν ελπιδοφόρα μηνύματα για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου;

  • Η δεξαμεθαζόνη είναι το νέο όπλο κατά της νόσου COVID-19;

Προκαταρκτικά αποτελέσματα της βρετανικής κλινικής δοκιμής Recovery έδειξαν ότι η δεξαμεθαζόνη μειώνει κατά 30% τη θνητότητα των ασθενών που νοσούν σοβαρά από το SARS-COV-2. Στους λιγότερο σοβαρά νοσούντες στους οποίους χορηγείται οξυγόνο αλλά δεν είναι σε μηχανική υποστήριξη η θνητότητα μειώθηκε κατά το 1/5. Τέλος, δεν υπήρξε βάσει της μελέτης κάποιο όφελος στους ασθενείς που δε χρειάζονταν κανενός είδους αναπνευστική υποστήριξη.

Η Διεθνής Ιατρική Κοινότητα είναι διχασμένη. Κάποιοι υιοθέτησαν το φάρμακο άμεσα στο θεραπευτικό τους πρωτόκολλο ενώ κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι τα δεδομένα είναι ανεπαρκή για να προβούν άμεσα στη χορήγηση του φαρμάκου. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας μέσω του Γενικού του Διευθυντή τόνισε ότι: “το φάρμακο πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο σε ασθενείς που πάσχουν σοβαρά, βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση και είναι υπό στενή κλινική παρακολούθηση”.

Η δεξαμεθαζόνη είναι φθηνό φάρμακο έχει ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση, χρησιμοποιείται επί δεκαετίες και υπάρχουν πολλοί παρασκευαστές σε όλον τον κόσμο που μπορούν να επιταχύνουν την παραγωγή της.

Aν επιβεβαιωθούν τα πρώτα θετικά αποτελέσματα όσον αφορά την επιβίωση των σοβαρά νοσούντων από τη νόσο (και υπάρχει μέλλον για την παρασκευή αποτελεσματικού εμβολίου) τότε πραγματικά θα μπορούμε να αισθανόμαστε πιο ασφαλείς τους προσεχείς μήνες έναντι του θανατηφόρου ιού.

  • Μονοκλωνικά αντισώματα: Υποσχόμενη θεραπεία (12/06/2020)

Μία μεγάλη κατηγορία φαρμάκων κατασκευασμένων μέσω βιοτεχνολογίας τα αποκαλούμενα μονοκλωνικά αντισώματα έχουν χρησιμοποιηθεί έναντι κακοηθειών, ρευματοειδούς αρθρίτιδας και λοιπών νόσων.

Ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας της φαρμακευτικής εταιρείας  Lilly  Daniel Skovronsky ισχυρίζεται ότι ένας συνδυασμός μονοκλωνικών αντισωμάτων δύναται να είναι ισχυρότερος από εμβόλιο για τη θεραπεία της νόσου COVID-19.

Έχουν ήδη δημιουργηθεί δύο μονοκλωνικά αντισώματα (LY-CoV555 και J5016) σε συνεργασία με καναδική και κινέζικη εταιρεία βιοτεχνολογίας που μπλοκάρουν την  πρωτεΐνη-ακίδα(spike) του ιού μέσω της οποίας εισέρχεται στα ανθρώπινα κύτταρα και πολλαπλασιάζεται. Ήδη ξεκίνησε η χορήγησή τους στους ανθρώπους.

Η εταιρεία Lilly παρασκεύασε και τρίτο αντίσωμα που δρα σε διαφορετικό τμήμα του ιού και μάλλον θα συνδυαστεί με τα προηγούμενα. Επειδή όμως υπάρχει δυσχέρεια παραγωγής τεραστίων  δόσεων για προφυλακτική χορήγηση η καλύτερη λύση θα ήταν βάσει των λεγομένων των ερευνητών ο μαζικός προληπτικός εμβολιασμός και η χορήγηση των μονοκλωνικών αντισωμάτων μόνο στα άτομα που νοσούν ή πρόσφατα εκτέθηκαν στον ιό.

Τα πρώτα αποτελέσματα της χορήγησης των αντισωμάτων θα είναι γνωστά τον Αύγουστο ή το Σεπτέμβριο. Οπότε εάν υπάρχει αναχαίτιση της εξέλιξης της νόσου το φάρμακο θα υποβληθεί για ταχύτατη έγκριση. Αντιθέτως, παρά τον απρόσμενο ταχύ πρωτόγνωρο  ρυθμό παρασκευής εμβολίου δεν αναμένεται να υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο πριν τις αρχές του επόμενου έτους το νωρίτερο.

  • Πώς ένα αντιβιοτικό προσφέρει έναντι του αντιιικού αγώνα;

Εδώ και μήνες η αζιθρομυκίνη χορηγείται στους πάσχοντες από τη νόσο COVID-19 μαζί με άλλα φάρμακα. Γενικά είναι γνωστό ότι δεν χορηγούνται αντιβιοτικά σε ιογενείς λοιμώξεις. Παρά ταύτα η αζιθρομυκίνη έχει ανοσοτροποποιητικά αποτελέσματα ισχυροποιώντας έμμεσα το ανοσοποιητικό σύστημα. Πριν από μήνες είχαμε θετικά αποτελέσματα με τη συγχορήγηση αζιθρομυκίνης και χλωροκίνης.

Αργότερα ο FDA ανακάλεσε την άδεια έκτακτης χορήγησης της χλωροκίνης (λόγω των ανεπιθύμητων ενεργειών της) και οι επιστήμονες συνέχισαν να διερευνούν τη δράση του αντιβιοτικού. Η πρόσφατη πολυκεντρική διεθνής μελέτη Αction έδειξε ότι η χορήγηση του φαρμάκου σε ασυμπτωματικούς ή ηπίως συμπτωματικούς ασθενείς προφυλάσσει από περαιτέρω επιδείνωση και ενδονοσοκομειακή νοσηλεία.

  • Ο συνδυασμός δύο παλαιών αντιιικών φαρμάκων ως και ενός νεότερου αντικαρκινικού φαρμάκου καταπολεμά τον ιό

Εργαστηριακά πρόσφατα δεδομένα έδειξαν ότι ο συνδυασμός της νελφιναβίρης (φάρμακο για τον HIV) και μιας αμινοκινολίνης (φάρμακο για την ελονοσία) κατάφεραν να αναστείλουν τη δράση του SARS-COV-2 (δρώντας με δύο διαφορετικούς μηχανισμούς). Στην παρούσα φάση οι ερευνητές προχωρούν στην κλινική δοκιμή των φαρμάκων και αναμένουμε αποτελέσματα.

Το αντικαρκινικό φάρμακο acalabrutinib (που πρόσφατα εγκρίθηκε για σπάνια μορφή λεμφώματος) φαίνεται ότι μπορεί να μπλοκάρει την καταιγίδα κυτοκινών κατά την υπερφλεγμονώδη αντίδραση (των βαρέως νοσούντων) που ευθύνεται για τις δυσμενείς επιπτώσεις της νόσου στους πνεύμονες και τα λοιπά ζωτικά όργανα των ασθενών.

Τέλος, η χορήγηση πλάσματος δύναται να είναι αποτελεσματική και ασφαλής μόνο αν δοθεί στα πρώιμα στάδια της νόσου.

Τα ανωτέρω φάρμακα δίνουν κάποια αρχόμενα ελπιδοφόρα μηνύματα για τη θεραπεία της νόσου ανάμεσα στην πληθώρα των φαρμάκων που δοκιμάζονται. Στους προσεχείς τρεις-τέσσερις μήνες θα υπάρξουν σίγουρα πιο σαφή δεδομένα από τις τρέχουσες μελέτες. Το θέμα είναι ότι ο καθένας από εμάς πρέπει να συνεχίσει ευλαβικά να τηρεί τα προστατευτικά μέτρα ώστε να συμβάλλει στην καθυστέρηση ή ακόμα και στην αναχαίτιση του δεύτερου ενδημικού κύματος τουλάχιστον μέχρι να είναι έτοιμοι αποτελεσματικοί θεραπευτικοί αλγόριθμοι.