Κορυφαία πρόσφατα μηνύματα για την αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας

Η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια (ΣΚΑ) εξακολουθεί να παρουσιάζει σημαντική νοσηρότητα και θνησιμότητα και επηρεάζει διαρκώς αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο. Διεθνώς 26 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με ΣΚΑ. Ειδικότερα, στις ΗΠΑ 6,5 εκατομμύρια πάσχουν από τη νόσο ενώ στην Ευρώπη o πληθυσμός με ΣΚΑ υπολογίζεται σε 14 εκατομμύρια ασθενείς. Μελέτες αναφέρουν ότι έως το 2030 ο επιπολασμός της νόσου στις ΗΠΑ θα ξεπεράσει τα 8 εκατομμύρια άτομα. Το ετήσιο παγκόσμιο κόστος της καρδιακής ανεπάρκειας έχει εκτιμηθεί σε 108 δισεκατομμύρια δολάρια που ισοδυναμεί περίπου με το 1-2% του συνολικού προϋπολογισμού της υγειονομικής περίθαλψης.

Λέγοντας συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια (ΣΚΑ) εννοούμε την πάθηση στην οποία η καρδιακή αντλία αδυνατεί να τροφοδοτήσει τους ιστούς με την επαρκή ποσότητα αίματος προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες των οργάνων.

Την τελευταία δεκαετία οι κατευθυντήριες οδηγίες κατηγοριοποίησαν τους ασθενείς με ΣΚΑ σε τρεις υπότυπους: Στους ασθενείς με μειωμένο κλάσμα εξώθησης (HFrEF), με διατηρημένο κλάσμα εξώθησης (HFpEF) και με μεσαίου εύρους κλάσμα εξώθησης (HFmrEF).

Η συνεχής αύξηση των περιστατικών οφείλεται στους εξής παράγοντες:

• Α. Στην παγκόσμια αύξηση και ταυτόχρονα γήρανση του πληθυσμού
• Β. Στην επιβίωση μετά από οξύ στεφανιαίο επεισόδιο (με τις σύγχρονες επεμβατικές μεθόδους) και
• Γ. Στον αυξανόμενο επιπολασμό των παραγόντων κινδύνου (σακχαρώδους διαβήτη, αρτηριακή υπέρταση, υπερλιπιδαιμία, παχυσαρκία, κάπνισμα και έλλειψη άσκησης).

Οι στόχοι για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της νόσου στρέφονται πλέον προς δύο κατευθύνσεις:

Α. Πρόληψη.

Για τον περιορισμό του κινδύνου νόσησης από καρδιακή ανεπάρκεια βασικός πυλώνας είναι η υιοθέτηση υγιεινών καθημερινών συνηθειών (μείωση σωματικού βάρους, υγιεινή διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες, διακοπή καπνίσματος, αποφυγή καθιστικής ζωής). Εξίσου απαραίτητη είναι η ιατρική παρέμβαση για τη θεραπεία της αρτηριακής υπέρτασης, τη ρύθμιση του σακχάρου και τη διόρθωση της υπερλιπιδαιμίας. Η επίσκεψη στον καρδιολόγο γίνεται αποτελεσματική εφόσον τηρούνται ενδελεχώς οι ιατρικές οδηγίες και λαμβάνεται επισταμένα η εκάστοτε χορηγηθείσα φαρμακευτική αγωγή.

Β. Βελτιωμένα θεραπευτικά πρωτόκολλα.

Ο διαρκώς αυξανόμενος επιπολασμός της νόσου οδήγησε τους ερευνητές σε εντατικοποίηση των μελετών για νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις.  Τα τελευταία χρόνια νέα σκευάσματα προστέθηκαν στην ήδη υπάρχουσα θεραπευτική φαρέτρα με αποτέλεσμα αφενός τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής (HRQOL) των ασθενών και αφετέρου τη μείωση των νοσηλειών και των εισαγωγών τους στο νοσοκομείο.

Στην καθιερωμένη μέχρι σήμερα φαρμακευτική αγωγή ( β-αναστολείς, διουρητικά, ΑΤ1 ) προστέθηκαν τα κάτωθι:

• ARNI (αναστολέας υποδοχέων αγγειοτενσίνης (βαλσαρτάνη) και υποδοχέων νεπριλυζίνης (σακουμπιτρίλη).
• SGLT-2 (αναστολείς των συμμεταφορέων επαναρόφησης γλυκόζης – νατρίου). Τα φάρμακα της ομάδας αυτής χορηγούνται σε ενήλικες με δύσπνοια από καρδιακή ανεπάρκεια (NYHA ΙΙ-ΙV) με μειωμένο κλάσμα εξώθησης ακόμα και αν δεν είναι διαβητικοί (forxiga,jardiance).
• Οι ενεργοποιητές μυοσίνης (μυοτρόπα φάρμακα) προκαλούν ισχυρή σύσπαση του μυοκαρδίου (με αύξηση της διάρκειας εξώθησης και του όγκου παλμού). Η σύσπαση του μυοκαρδίου δε σχετίζεται με αύξηση του ενδοκυττάριου ασβεστίου οπότε δεν προκαλούνται  θανατηφόρες αρρυθμίες, ούτε με αύξηση της κατανάλωσης οξυγόνου επομένως δεν αυξάνεται η ισχαιμία

Εκτός από τα νέα φάρμακα που βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής των ασθενών με ΣΚΑ νεότερες μελέτες έδειξαν ότι η τροποποίηση του τρόπου ζωής συμβάλλει ουσιαστικά στην ευνοϊκή έκβαση της νόσου.

Πρόσφατη έρευνα ανέφερε ότι το 40% των ασθενών με ΣΚΑ έχουν διαβήτη και υψηλή χοληστερόλη, το 57% έχουν υψηλά τριγλυκερίδια, το 55% έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση, το 25% είναι παχύσαρκοι, το 31% καπνίζουν και λιγότερο από 1% είναι σωματικά δραστήριοι.

Φαίνεται ότι η υγιεινή διατροφή βελτιώνει τα συμπτώματα των ασθενών. Σύμφωνα με επιστημονικά δεδομένα δίαιτα χαμηλή σε υδατάνθρακες είναι ευεργετική για τους ασθενείς με ΣΚΑ. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στο γεγονός ότι ο μεταβολισμός των υδατανθράκων απαιτεί περισσότερο οξυγόνο και αναπνευστική προσπάθεια απ’ ότι ο μεταβολισμός του λίπους και των πρωτεϊνών. Επιπλέον, η υψηλότερη πρόσληψη ακόρεστων λιπαρών βελτιώνει την ακεραιότητα και τη λειτουργία των κυττάρων. Οι ασθενείς με ΣΚΑ πρέπει να ακολουθούν δίαιτα χαμηλή σε νάτριο ώστε να έχουν μειωμένη αρτηριακή πίεση και μειωμένο καρδιακό έργο.

Η Αμερικανική Εταιρεία Καρδιακής ανεπάρκειας συστήνει κατανάλωση 2000 mgr νάτριο/ μέρα (1 κουταλάκι του γλυκού επιτρεπόμενο αλάτι περιέχει 2.300 mgr νάτριο). Επίσης, συστήνεται η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε φυτικές ίνες, χρησιμοποίηση φρέσκων υλικών, αποφυγή κονσερβοποιημένων, παστών ή καπνιστών τροφών και υποχρεωτικό έλεγχο των ετικετών των τροφίμων για να γνωρίζει ο ασθενής το ολικό νάτριο που περιέχει το εκάστοτε προϊόν. Τα άτομα με προχωρημένη ΣΚΑ θα πρέπει να περιορίσουν τη λήψη υγρών και να αποφεύγουν την κατανάλωση αλκοόλ.

Τα άτομα που πάσχουν από ΣΚΑ πρέπει να ελέγχουν τακτικά τους ηλεκτρολύτες τους και να λαμβάνουν κάλιο και μαγνήσιο όποτε χρειάζεται. Τα σκούρα φυλλώδη πράσινα λαχανικά, οι ξηροί καρποί, τα ψάρια, τα δημητριακά ολικής άλεσης και οι μπανάνες είναι τρόφιμα πλούσια σε μαγνήσιο και κάλιο.

Η τήρηση των διαιτητικών συστάσεων και της φαρμακευτικής αγωγής μπορεί να αποβεί ευεργετική αν συνδυαστεί με την απαραίτητη φυσική δραστηριότητα στους ασθενείς με ΣΚΑ. Η άσκηση ήταν ιστορικά απαγορευμένη στην ΣΚΑ τις παλαιότερες δεκαετίες. Παρά ταύτα τις τελευταίες 3-4 δεκαετίες πολλαπλές μελέτες απέδειξαν ότι η σωματική αδράνεια σχετίζεται με σχεδόν διπλάσια θνητότητα από όλες τις αιτίες ενώ η μέτρια άσκηση σχετίζεται με όφελος επιβίωσης. Σύμφωνα με τις Αμερικάνικες κατευθυντήριες οδηγίες η μέτρια συνεχής προπόνηση είναι αποτελεσματική, ασφαλής και άνετη για τους ασθενείς με ΣΚΑ. Τόσο η αερόβια άσκηση μέτριας έντασης όσο και η διαλειμματική προπόνηση υψηλής και χαμηλής έντασης αλλά και οι ασκήσεις ενδυνάμωσης βελτιώνουν την αναδιαμόρφωση της αριστερής κοιλίας και την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Η άσκηση δε συστήνεται σε ασθενείς με ασταθή νόσο.

Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι μία παγκόσμια επιδημία. Είναι πιθανό να γίνει σοβαρότερη στο εγγύς μέλλον (όπως προαναφέρθηκε). Στόχος της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας είναι η πρόληψη της νόσου. Αυτό θα επιτευχθεί εάν ελεγχθούν οι προδιαθεσικοί παράγοντες των ασθενών προτού δημιουργηθούν δομικές αλλοιώσεις στον καρδιακό μυ. Η τακτική καρδιολογική παρακολούθηση και η αυστηρή τήρηση των ιατρικών οδηγιών αποτελούν τις ασφαλιστικές δικλείδες για την αναχαίτιση της επιδημίας.