Η πνευμονική εμβολή είναι η τρίτη συχνότερη καρδιακή νόσος (μετά από τη στεφανιαία νόσο και το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο).  Πνευμονική εμβολή (ΠΕ) συμβαίνει όταν διακόπτεται η ροή αίματος στην πνευμονική αρτηρία ή σε κλάδους αυτής από θρόμβο προερχόμενο συνήθως από το εν τω βάθει φλεβικό δίκτυο των άκρων. Σπανιότερα, η ΠΕ μπορεί να προκύψει από εμβολισμό άλλων υλικών στην πνευμονική κυκλοφορία όπως αέρας, λίπος, ή όγκος.

Οι παράγοντες κινδύνου μπορεί να είναι γενετικοί ή επίκτητοι. Στους γενετικούς παράγοντες περιλαμβάνεται η θρομβοφιλία (με ύπαρξη πολλαπλών μεταλλάξεων). Επίκτητοι προδιαθεσικοί παράγοντες που δύναται να προκαλέσουν ΠΕ είναι: ακινητοποίηση για παρατεταμένη περίοδο (π.χ ανάπαυση στο κρεβάτι για περισσότερο από τρεις μέρες, ταξίδι αεροπορικώς ή με άλλα μέσα για περισσότερο από 4 ώρες), πρόσφατη χειρουργική επέμβαση, κακοήθεια, παχυσαρκία, εγκυμοσύνη, κάπνισμα, χρήση αντισυλληπτικών από το στόμα, λοίμωξη (πνευμονία, HIV κτλ), συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, αναπνευστική ανεπάρκεια, κεντρικές φλεβικές γραμμές, χημειοθεραπεία. Επίσης, τον τελευταίο χρόνο με την έξαρση της πανδημίας διαπιστώθηκε ότι τα άτομα που νοσούν από COVID-19 έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης πνευμονικής εμβολής.

Στις ΗΠΑ η θνησιμότητα από ΠΕ είναι υψηλή (περίπου 100.000 θάνατοι ετησίως). Η νόσος εφόσον είναι εκτεταμένη είναι απειλητική για τη ζωή. Ωστόσο, η άμεση θεραπεία μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο θανάτου.

Τα κύρια συμπτώματα της νόσου είναι η δύσπνοια (που συνήθως εμφανίζεται ξαφνικά και επιδεινώνεται με την άσκηση), ο βήχας και το προκάρδιο άλγος. Σπανιότερα συμπτώματα είναι η αρρυθμία, η ζάλη, ο πυρετός , η εφίδρωση και το άλγος στην γαστροκνημία.

Η εκτίμηση της νόσου γίνεται με το ιστορικό, την κλινική εξέταση, το ΗΚΓ, τις αιματολογικές εξετάσεις (εκ των οποίων η πλέον παθογνωμονική είναι τα D-dimers). Επίσης, απεικονιστικές εξετάσεις όπως το Triplex καρδιάς και η αξονική αγγειογραφία των πνευμονικών αρτηριών (η οποία έχει υψηλότατη ευαισθησία και ειδικότητα στην διάγνωση της ΠΕ) αποτελούν πολύτιμα εργαλεία στη διερεύνηση των υπόπτων – για ΠΕ- περιστατικών.

Η θεραπευτική φαρέτρα στην οξεία φάση περιλαμβάνει τα υποστηρικτικά μέτρα, την αντιπηκτική αγωγή, τη θρομβόλυση (όπου ενδείκνυται), τη χειρουργική θρομβεκτομή ή/και την τοποθέτηση φίλτρων στην κάτω κοίλη φλέβα. Μετά την οξεία αντιμετώπιση της ΠΕ καθορίζεται η διάρκεια και η δόση των αντιπηκτικών που πρέπει να λαμβάνει εξατομικευμένα ο κάθε ασθενής. Το μικρότερο χρονικό διάστημα λήψης αντιπηκτικών είναι οι τρεις μήνες.

Η θνητότητα από πνευμονική εμβολή είναι αρκετά υψηλή:

  • Ένας στους δέκα ασθενείς πεθαίνουν μέσα στην πρώτη ώρα από την εισβολή της νόσου.
  • Απ’ αυτούς που επιβιώνουν την πρώτη ώρα, τα 2/3 θα παραμείνουν χωρίς διάγνωση και μόνο στο 1/3 θα γίνει διάγνωση πνευμονικής εμβολής ώστε να λάβουν κατάλληλη θεραπεία.
  • Απ’ αυτούς που παραμένουν αδιάγνωστοι το 1/3 περίπου θα καταλήξουν συνήθως λόγω υποτροπής της πνευμονικής εμβολής και δεξιάς καρδιακής ανεπάρκειας.

Συμβουλές για μείωση του κινδύνου εμφάνισης εν τω βάθει θρομβοφλεβίτιδας (και κατ’ επέκταση πνευμονικής εμβολής)

  • Ο κίνδυνος εμφάνισης θρόμβων κατά τη διάρκεια του ταξιδιού είναι μικρός αλλά αυξάνεται όταν το ταξίδι διαρκεί ώρες. Για προφύλαξη από ΠΕ πρέπει να λαμβάνονται άφθονα υγρά και να αποφεύγονται το αλκοόλ, η σόδα και η καφεΐνη. Επίσης, υποχρεωτική είναι η κίνηση μια φορά/ώρα ως και ασκήσεις στον άκρο πόδα κάθε 15′ – 30′.
  • Μετά από χειρουργική επέμβαση βοηθητικές είναι οι κάλτσες συμπίεσης (εφόσον το συστήσει ο θεράπων ιατρός)
  • Η ανύψωση των ποδιών είναι πολύ αποτελεσματική μέθοδος για πρόληψη από την εν τω βάθει θρομβοφλεβίτιδα (ειδικά σε άτομα με περιορισμένη κίνηση)
  • Η τακτική σωματική άσκηση είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για αποφυγή της εν τω βάθει θρομβοφλεβίτιδας. Η άσκηση γενικότερα  βοηθά στη διατήρηση του βάρους, ενισχύει το κυκλοφορικό και το μυϊκό σύστημα, βελτιώνει την αναπνευστική λειτουργία και μειώνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά συμβάματα.
  • Απαραίτητη η διακοπή του καπνίσματος. Η νικοτίνη επάγει σε θρομβογένεση
  • Η καθημερινή κατανάλωση επαρκούς ποσότητας νερού βοηθά στη ρευστοποίηση του αίματος. Η εξατομικευμένη καθημερινή ποσότητα νερού πρέπει να καθοριστεί από το θεράποντα ιατρό.

Οι πρόσφατες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Καρδιολογίας ενθαρρύνουν τη δημιουργία διεπιστημονικών Ομάδων Αντιμετώπισης Πνευμονικής Εμβολής (PERT:PULMONARY EMBOLISM RESPONSE TEAM ) που στοχεύουν στην πρόσβαση σε προηγμένες θεραπείες (συστηματική θρομβόλυση, θρομβόλυση με καθετήρα, διαδερμική θρομβεκτομή, χειρουργική θρομβεκτομή, ECMO κλπ). Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής δημιουργήθηκαν ομάδες PERT σε νοσοκομεία και ακαδημαϊκά κέντρα με επικεφαλής το Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης (το μεγαλύτερο νοσοκομείο διδασκαλίας της Iατρικής Σχολής του Harvard) για την ταχύτερη και καλύτερη αντιμετώπιση των ασθενών με ΠΕ. Για πρώτη φορά στη χώρα μας δημιουργήθηκε πρόσφατα στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών μία ανάλογη διεπιστημονική ομάδα PERT η οποία έχει πιστοποιηθεί από τoν Αμερικανικό Οργανισμό PERT Consortium. Το Ιατρικό  Κέντρο Αθηνών αποτελεί πλέον ένα από τα 5 πιστοποιημένα κέντρα της Ευρώπης και στοχεύει να αποτελέσει κέντρο αναφοράς στην αντιμετώπιση της οξείας πνευμονικής εμβολής.

Η πρώτη συνάντηση της ομάδας οργανώθηκε από τον Ομότιμο Καθηγητή Αγγειοχειρουργικής ΕΚΠΑ κ. Χρήστο Λιάπη και τον Καθηγητή Αγγειοχειρουργικής Πανεπιστημίου Pittsburgh των ΗΠΑ κ. Ευθύμιο Αυγερινό. Στην οργανωτική συνάντηση συμμετείχαν πνευμονολόγοι, παθολόγοι, καρδιολόγοι (συμπεριλαμβανομένης της υποφαινούσας), εντατικολόγοι, αιματολόγοι, αγγειοχειρουργοί, καρδιοχειρουργοί και επεμβατικοί ακτινολόγοι. Σκοπός της ομάδος είναι η ταχεία και αποτελεσματική αντιμετώπιση των ασθενών με ΠΕ ως επίσης και η επιστημονική επικαιροποίηση των δεδομένων που θα λαμβάνει χώρα μέσω τριμηνιαίων συναντήσεων.

Η ΠΕ είναι μία επείγουσα κατάσταση η οποία απαιτεί ταχεία διάγνωση και θεραπευτική αντιμετώπιση για να αποφευχθούν δραματικές συνέπειες στην υγεία των ασθενών.