Βάσει των μέχρι σήμερα επιστημονικών δεδομένων η καρδιαγγειακή νόσος αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως. Τόσο στο βόρειο όσο και στο νότιο ημισφαίριο υπάρχει  σαφής εποχική διακύμανση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας από καρδιαγγειακά αίτια με υψηλότερη επίπτωση το χειμώνα συγκριτικά με το καλοκαίρι.

Μελέτες που έχουν διεξαχθεί στον ελλαδικό χώρο απέδειξαν ότι ο μέσος ημερήσιος αριθμός θανάτων από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου την περίοδο του χειμώνα είναι περίπου 30% μεγαλύτερος συγκριτικά με το καλοκαίρι. Ειδικότερα οι θάνατοι στους υπερήλικες άνω των 70 ετών είναι κατά μέσο όρο διπλάσιοι το Δεκέμβριο συγκριτικά με τον Ιούνιο.

Η αύξηση των καρδιακών συμβαμάτων τους χειμερινούς μήνες χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και αντιμετώπισης. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό στην παγκόσμια καρδιολογική κοινότητα ως το “καρδιολογικό σύνδρομο του χειμώνα”.

Ποιοί είναι όμως οι υπεύθυνοι παράγοντες για το “καρδιολογικό σύνδρομο του χειμώνα”;

  • Θερμοκρασία

Η πτώση της θερμοκρασίας και η υγρασία προκαλεί αγγειοσύσπαση στο ανθρώπινο σώμα μέσω ενεργοποίησης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και της απελευθέρωσης των κατεχολαμινών. Ως αποτέλεσμα της αγγειοσύσπασης παρατηρείται αύξηση της αρτηριακής πίεσης, της καρδιακής συχνότητας και εν κατακλείδι αύξηση του καρδιακού έργου. Ως εκ τούτου οι ασθενείς που πάσχουν από αθηροσκλήρωση των στεφανιαίων αγγείων έχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν μυοκαρδιακή ισχαιμία ή/ και οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου τους χειμερινούς μήνες λόγω του αυξημένου καρδιακού έργου. Επιπροσθέτως, πειραματικές μελέτες απέδειξαν ότι η πτώση της θερμοκρασίας μπορεί να επηρεάσει άμεσα το ενδοθήλιο (εσωτερικό χιτώνα) των αγγείων.

  • Βιταμίνη D

Βάσει πολλαπλών επιστημονικών δεδομένων η μειωμένη βιταμίνη D στον ανθρώπινο οργανισμό κατά το φθινόπωρο και το χειμώνα σχετίζεται με εμφάνιση υπέρτασης, σακχαρώδους διαβήτη και υποκλινικής αθηροσκλήρωσης. Αυτό συμβαίνει γιατί η βιταμίνη D επηρεάζει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων στο λείο μυϊκό χιτώνα, επιτείνει τη φλεγμονώδη διεργασία και τη θρόμβωση.

  • Χοληστερόλη

Η πλούσια σε χοληστερόλη διατροφή κατά την περίοδο του χειμώνα σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Είναι γνωστό ότι η χοληστερόλη ορού προκαλεί δυσλειτουργία του ενδοθηλίου των αγγείων (μέσω οξειδωτικού στρες) που έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία της αθηρωματικής πλάκας.

  • Αλκοόλ

Η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει απώλεια θερμότητας, πτώση της θερμοκρασίας του σώματος και να επιτείνει το “καρδιολογικό σύνδρομο του χειμώνα”.

  • Φυσική δραστηριότητα

Κατά τους χειμερινούς μήνες η δραστηριότητα τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών μειώνεται ουσιαστικά. Δεν είναι ξεκάθαρο μέχρι σήμερα με ποιο μηχανισμό η φυσική δραστηριότητα επηρεάζει θετικά το καρδιαγγειακό σύστημα. Είναι όμως γνωστό από πειραματικές μελέτες ότι η φυσική δραστηριότητα βελτιώνει τη λειτουργία του ενδοθηλίου των αγγείων. Επίσης, η άσκηση φαίνεται να μειώνει την υπέρμετρη ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος που ως γνωστόν οδηγεί σε υπέρταση.

  • Διαταραχές πήξης

Τους χειμερινούς μήνες παρατηρείται αύξηση των επιπέδων του ινωδογόνου και του παράγοντα πήξης FVΙΙc. Το ινωδογόνο ευθύνεται για θρομβογένεση στα αγγεία και όπως είναι γνωστό η υπερπηκτικότητα  αυξάνει τόσο την καρδιαγγειακή νοσηρότητα όσο και τη θνησιμότητα.

  • Ρύπανση του περιβάλλοντος

Η αλόγιστη χρησιμοποίηση των τζακιών και κυρίως η καύση ακατάλληλων υλικών οδηγεί σε περαιτέρω αύξηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Το 2015 απεβίωσαν πρόωρα 9.000.000  άνθρωποι διεθνώς εξαιτίας της μόλυνσης της ατμόσφαιρας. H ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα προκαλεί μέσω φλεγμονής και οξειδωτικού στρες δυσλειτουργία του ενδοθηλίου, θρομβογένεση και αρρυθμιογένεση.

 

  • Λοιμώξεις αναπνευστικού 

Είναι γνωστό ότι την περίοδο του χειμώνα αυξάνονται κατά πολύ οι λοιμώξεις του αναπνευστικού. Έχει πλέον τεκμηριωθεί ότι αρκετοί μικροβιακοί παράγοντες (όπως chlamydia pneumoniae, Helicobacter pylori, influenza virus κλπ) συνδέονται με την παθογένεια της αθηροσκλήρωσης και την πυροδότηση οξέων καρδιακών συμβαμάτων.

Ποιά είναι τα προστατευτικά μέτρα για την ασφάλεια του καρδιαγγειακού συστήματος την περίοδο του χειμώνα;

  • Καρδιολογική εκτίμηση για πιθανή τροποποίηση των φαρμάκων κατά τους χειμερινούς μήνες
  • Υγιεινή διατροφή και κατανάλωση πολλαπλών αντιοξειδωτικών τροφών (όχι προσθήκη άλατος και λίπους).
  • Συνέχιση άσκησης τουλάχιστον τρεις-τέσσερις φορές την εβδομάδα κατόπιν οδηγιών του θεράποντα ιατρού (βάσει του καρδιολογικού ιστορικού)
  • Τακτικός έλεγχος της αρτηριακής πίεσης και της καρδιακής συχνότητας
  • Αποφυγή έκθεσης σε χαμηλές θερμοκρασίες
  • Αποφυγή συγχρωτισμού σε κλειστούς χώρους (ειδικότερα τη φετινή χρονιά που η νόσος COVID- 19 αναμένεται να κορυφωθεί τους επόμενους μήνες)
  • Ατομική υγιεινή
  • Αντιγριπικός εμβολιασμός (αρχές Νοεμβρίου) και εμβολιασμός έναντι του πνευμονιόκοκκου βάσει των οδηγιών του θεράποντος ιατρού
  • Διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος με τον κατάλληλο ρουχισμό