Η θρόμβωση είναι φυσιολογικό φαινόμενο και αποτελεί φάση της αιμόστασης.  Λαμβάνει χώρα σε περίπτωση τρώσης ενός  αγγείου οπότε και γίνεται αθρόα συσσώρευση και προσκόλληση των αιμοπεταλίων στο τραυματισμένο ενδοθήλιο και κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ο λευκός θρόμβος. Στη συνέχεια, προστίθεται πλέγμα ινώδους και ερυθροκύτταρα και σχηματίζεται ο γνωστός τελικός κόκκινος θρόμβος. Με το μηχανισμό αυτό ο οργανισμός προσπαθεί να αποφράξει το σημείο της κάκωσης και να περιορίσει την απώλεια αίματος. Είναι ευνόητο ότι χωρίς τη δημιουργία των θρόμβων δε θα ζούσαμε λόγω ακατάσχετης αιμορραγίας σε περίπτωση τραυματισμού.

Σε παθολογικές όμως καταστάσεις η θρόμβωση ενός αγγείου μπορεί να συμβεί χωρίς τρώση ή κάκωση. Ως εκ τούτου διακόπτεται η κυκλοφορία του αίματος και ο περιφερικός ιστός που αρδεύεται από το θρομβωθέν αγγείο υφίσταται ισχαιμία. Στις μέρες μας (μετά από το ξέσπασμα της πανδημίας COVID-19) το ενδιαφέρον για την θρόμβωση (ως νοσολογική οντότητα) γιγαντώθηκε λόγω του γεγονότος ότι κατά τη διάρκεια νόσησης από Covid-19 δύναται να λάβουν χώρα θρομβωτικά επεισόδια.

Παράγοντες που ευνοούν την θρόμβωση είναι: H θρομβοφιλία, η υπερλιπιδαιμία, η υπέρταση, η αρτηριοσκλήρυνση, ο κλινοστατισμός, τα μεγάλα ταξίδια, η αυξημένη γλοιότητα του αίματος, οι νεοπλασίες, τα παρανεοπλασματικά σύνδρομα, η παρουσία οικογενών θρομβώσεων, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και η τρίτη ηλικία.

Για την αποφυγή των θρομβώσεων χρησιμοποιούνται τα αντιαιμοπεταλιακά και τα αντιπηκτικά φάρμακα. Τα αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα (π.χ. ακετυλοσαλικυλικό οξύ, κλοπιδογρέλη) εμποδίζουν τη συγκόλληση των αιμοπεταλίων δηλαδή τη δημιουργία του λευκού θρόμβου και χρησιμοποιούνται κυρίως στην Καρδιολογία και στη Νευρολογία. Τα αντιπηκτικά φάρμακα (π.χ. ασενοκουμαρόλη, βαρφαρίνη, κ.λ.π) αναστέλλουν τη δημιουργία του ινώδους που μαζί με το λευκό αιμοπεταλιακό θρόμβο σχηματίζουν τον κόκκινο θρόμβο.

Τα αντιπηκτικά  φάρμακα χορηγούνται σε ενδοφλέβια, υποδόρια ή από του στόματος χορήγηση. Ειδικότερα, η βαρφαρίνη (warfarin) και η ασενοκουμαρόλη (Sintrom) μπλοκάρουν τις επιδράσεις της βιταμίνης Κ που απαιτείται για τη δημιουργία ορισμένων παραγόντων πήξης. Τα φάρμακα της κατηγορίας αυτής συνήθως δρουν εντός δύο έως τριών ημερών. Η νεότερη γενιά αντιπηκτικών φαρμάκων DOACs (PRADAXA, ELIQUIS, XARELTO) αναστέλλει τη δράση της θρομβίνης (χημική ουσία του αίματος) η οποία με τη σειρά της παρεμποδίζει την παραγωγή ινωδογόνου από το ινώδες. Τα φάρμακα αυτά δρουν γρηγορότερα συγκριτικά με τα αντίστοιχα της προηγούμενης (παλαιότερης γενιάς) ομάδας αντιπηκτικών και επιφέρουν αποτέλεσμα εντός 2-4 ωρών.

Ακολούθως παρατίθενται απαντήσεις στις συχνότερες ερωτήσεις-απορίες σε σχέση με τη λήψη των αντιπηκτικών φαρμάκων.

  • Ποιές είναι οι ενδείξεις λήψης αντιπηκτικών;

Τα αντιπηκτικά χορηγούνται σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή, προσθετική μεταλλική καρδιακή βαλβίδα, ενδοκαρδίτιδα, στένωση μιτροειδούς, κληρονομική θρομβοφιλία, αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο (αιματολογικές διαταραχές που επηρεάζουν την πήξη του αίματος) και σε όσους υποβάλλονται σε ορθοπεδικές επεμβάσεις γιατί είναι επιρρεπείς σε θρομβογένεση (ως πρόληψη). Επίσης, χορηγούνται ως θεραπεία σε ασθενείς που πάσχουν ήδη από θρόμβωση (εν τω βάθει θρομβοφλεβίτιδα ή/και πνευμονική εμβολή) για να αποφευχθεί περαιτέρω επιδείνωση της νόσου.

  • Ποιές είναι οι πιθανές  παρενέργειες των αντιπηκτικών;

Η κύρια παρενέργεια όλων των αντιπηκτικών φαρμάκων είναι η αιμορραγία η οποία παρουσιάζει διαβαθμίσεις. Μπορεί να παρατηρηθούν σοβαρές εκχυμώσεις ή αυτόματα αιματώματα στο δέρμα, γαστρορραγία, κολπική αιμόρροια, ρινορραγίες (διάρκειας μεγαλύτερης των 10 λεπτών)αιματέμεση, αιμόπτυση. Η υπαραχνοειδής αιμορραγία μετά από τραυματισμό στο κεφάλι (σε ασθενείς που λαμβάνουν αντιπηκτικά) αποτελεί επείγουσα κατάσταση που χρήζει άμεσης διερεύνησης με αξονική τομογραφία εγκεφάλου. Τα αντιπηκτικά αλληλεπιδρούν με άλλες κατηγορίες φαρμακευτικών σκευασμάτων που δύναται να τροποποιήσουν τη δράση τους γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρχει στενή συνεργασία με τον θεράποντα καρδιολόγο.

  • Ποιές είναι οι βασικές συστάσεις στους ασθενείς που λαμβάνουν αντιπηκτικά;
  1. Άμεση ενημέρωση του επαγγελματία υγείας για την αντιπηκτική αγωγή προτού υποβληθεί ο ασθενής σε οποιαδήποτε ιατρική πράξη.
  2. Ακριβής γνώση του είδους και της δόσης του αντιπηκτικού φαρμάκου (από τον ασθενή που το χρησιμοποιεί) επί καθημερινής βάσης.
  3. Εάν είναι αναγκαία χειρουργική επέμβαση ή άλλου είδους επεμβατική εξέταση μπορεί να χρειαστεί η διακοπή και αντικατάσταση του.
  4. Ενημέρωση του οδοντιάτρου για την αντιπηκτική αγωγή. Σε πολλές οδοντιατρικές εργασίες δεν ενέχεται κίνδυνος αιμορραγίας. Ωστόσο, σε εξαγωγές και άλλες οδοντιατρικές χειρουργικές επεμβάσεις μπορεί να χρειαστεί προσωρινή διακοπή ή/και αντικατάσταση του αντιπηκτικού.
  5. Ο ασθενής που λαμβάνει αντιπηκτική αγωγή πρέπει να περιορίσει σημαντικά την ποσότητα αλκοόλ που καταναλώνει.
  6. Αποφυγή δραστηριοτήτων που μπορεί να προκαλέσουν τριβή, μώλωπες και εκτεταμένα αιματώματα η κοψίματα(π.χ. αθλήματα επαφής, κηπουρική).
  7. Προσοχή στο βούρτσισμα των δοντιών και στο ξύρισμα. Χρήση μαλακής οδοντόβουρτσας και ηλεκτρικού ξυραφιού κατά προτίμηση.
  8. Αποφυγή τσιμπήματος εντόμων με χρήση εντομοαπωθητικών.
  • Ποιές είναι οι αντενδείξεις χρήσης αντιπηκτικών;

Εγκυμοσύνη (επιτρεπτή η αντιπηκτική θεραπεία μόνο με ΧΜΒΗ)

Ενεργό έλκος στομάχου

Αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο

Εκτεταμένη αιμορραγία (μη διαχειρίσιμη)

Πολύ υψηλή αρτηριακή πίεση

Σοβαρά επηρεασμένη νεφρική λειτουργία ( Ο βαθμός μειωμένης νεφρικής λειτουργίας που είναι αποτρεπτικός για τη λήψη αντιπηκτικών φαρμάκων ποικίλλει μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών.)

  • Τι πρέπει να αποφεύγετε διατροφικά εάν λαμβάνετε αντιπηκτικά φάρμακα;

Τα πράσινα λαχανικά όπως το σπανάκι ,το μαρούλι, το μπρόκολο, τα ακτινίδια, το κάλε, τα πράσινα μέρη από τα παντζάρια περιέχουν μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Κ. Εάν ο ασθενής τρώει την ίδια ποσότητα απ’ αυτά τα τρόφιμα καθημερινά, η φαρμακευτική αγωγή του μπορεί να προσαρμοστεί. Αντίθετα, αν ο ασθενής είναι ασυνεπής στην κατανάλωση των ανωτέρω τροφών δεν είναι εφικτή η προσαρμογή του φαρμάκου. Μικρότερη περιεκτικότητα σε βιταμίνη Κ και επομένως ασφαλέστερες στην κατανάλωση είναι οι εξής τροφές οι ντομάτες, οι πατάτες, τα αγγούρια, οι γλυκοπατάτες, τα μανιτάρια, οι μελιτζάνες, η μαγειρεμένη κολοκύθα (χειμωνιάτικη

ή καλοκαιρινή), το γλυκό καλαμπόκι, το κρεμμύδι, οι ξηροί καρποί (εκτός από τα κουκουνάρια και τα κάσιους).

Το πράσινο τσάι περιέχει βιταμίνη Κ και πρέπει να αποφεύγεται.

Ο χυμός cranberry και το grapefruit μπορούν να οδηγήσουν σε αιμορραγία. Το grapefruit επηρεάζει τη δράση των νεότερων αντιπηκτικών φαρμάκων (Eliquis, Xarelto). Εναλλακτικά, προτείνετε ο χυμός πορτοκαλιού.

Ασφαλείς τροφές για κατανάλωση είναι: το κρέας, το ψάρι, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά, τα δημητρ

ιακά, το ψωμί, το ρύζι και τα ζυμαρικά, τα κόκκινα, πορτοκαλί, μώβ και κίτρινα λαχανικά.

Από τα φρούτα τα ασφαλέστερα (με χαμηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη Κ) είναι το καρπούζι, οι μπανάνες, τα μήλα, ο ανανάς, οι φράουλες, τα νεκταρίνια και τα ροδάκινα. Τα εσπεριδοειδή (πχ πορτοκάλια) πρέπει να περιορίζονται ή να αποφεύγονται. Το μάνγκο, το βατόμουρο και το ρόδι μπορούν να επηρεάσουν το INR και θέλουν ιδιαίτερη προσοχή στην κατανάλωση τους.

Ακόμα και οι τροφές που έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη Κ αλληλεπιδρούν με τα αντιπηκτικά γ’ αυτό και χρειάζεται η κατά το δικούν επαναληψιμότητα στο εβδομαδιαίο διαιτολόγιο.

Συμπερασματικά, τα αντιπηκτικά φάρμακα χρησιμοποιούνται ευρέως και βοηθούν τόσο στην πρόληψη όσο και στην θεραπεία επικίνδυνων νόσων (εγκεφαλικό επεισόδιο, πνευμονία, πνευμονική εμβολή, καρδιαγγειακά επεισόδια). Παρά τα σωτήρια οφέλη τους όμως αυξάνουν τον κίνδυνο αιμορραγίας γι’ αυτό οι ασθενείς που λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή πρέπει να τηρούν ευλαβικά τις συστάσεις των θεραπόντων ιατρών.