Είναι γνωστό ότι η αυξημένη θερμοκρασία κατά τους καλοκαιρινούς μήνες αποτελεί κίνδυνο της δημόσιας υγείας. Οι περίοδοι καύσωνα έχουν αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες σε παγκόσμιο επίπεδο. Η σχέση μεταξύ υψηλών θερμοκρασιών και αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία έχει καταγραφεί σε πολυάριθμες επιδημιολογικές μελέτες. Παρατεταμένες περίοδοι καύσωνα συσχετίζονται με αυξημένη θνησιμότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ο καύσωνας στο Σικάγο το 1995, στη Γαλλία το 2003 και στην Ελλάδα το 1987 όπου στοίχισε τη ζωή σε 2000 ανθρώπους δηλαδή υπήρξε  97% αύξηση της ημερησίας θνητότητας.

Τα σύνδρομα υπερθερμίας φαίνεται να εμφανίζονται σε συνθήκες καύσωνα (θ> 39°C) αλλά και σε χαμηλότερες θερμοκρασίες περιβάλλοντος (θ>32°C) όταν ταυτόχρονα επικρατεί υψηλή υγρασία (> 60%).

Η αύξηση των καρδιαγγειακών συμβαμάτων σχετίζεται με την αυξημένη συγκέντρωση των σωματιδίων στην ατμόσφαιρα, του SO2 αλλά και του όζοντος που προάγουν τη φλεγμονώδη διεργασία.

Τι συμβαίνει άραγε στο ανθρώπινο σώμα σε περιόδους υψηλής θερμοκρασίας περιβάλλοντος;

Ο οργανισμός ενεργοποιεί τους θερμορυθμιστικούς μηχανισμούς του προκειμένου να αποβάλλει θερμότητα και να εμποδίσει την άνοδο της θερμοκρασίας του. Έτσι τα αγγεία του δέρματος διαστέλλονται και ως εκ τούτου μειώνεται η αρτηριακή πίεση αλλά ταυτόχρονα αυξάνεται η καρδιακή συχνότητα (ταχυκαρδία) ώστε παρά την πτώση της πίεσης να διατηρηθεί σταθερή η παροχή αίματος στους ιστούς. Επίσης, ενεργοποιούνται οι ιδρωτοποιοί αδένες (ώστε να αποβάλλεται η θερμότητα με εξάτμιση) και αυξάνεται η συχνότητα και το βάθος της αναπνοής για την αποβολή του θερμού αέρα.

Ο ιδρώτας είναι  ο πιο αποτελεσματικός φυσικός μηχανισμός για την αντιμετώπιση της θερμοπληξίας. Επειδή όμως χάνονται ηλεκτρολύτες και νερό θα πρέπει άμεσα τα στοιχεία αυτά να αντικαθίστανται  στο σώμα. Όταν η υγρασία είναι σε υψηλά επίπεδα όμως ο ιδρώτας δεν μπορεί να εξατμιστεί ταχέως και να μειώσει αποτελεσματικά τη θερμοκρασία του σώματος. Επίσης, το μεγάλο ποσοστό υγρασίας διατηρεί αυξημένη τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος και κατά τη διάρκεια των νυχτερινών ωρών. Οι  προαναφερθέντες λοιπόν μηχανισμοί είναι υπαίτιοι για την εμφάνιση συνδρόμων υπερθερμίας ιδιαίτερα στους υπερήλικες και στα οικονομικά ασθενέστερα άτομα (που δεν μπορούν να προμηθευτούν ψυκτικά μηχανήματα).

Ομάδες υψηλού κινδύνου για θερμοπληξία είναι οι καρδιοπαθείς (και ιδίως οι ηλικιωμένοι), οι αλκοολικοί, οι πάσχοντες από ψυχικές ασθένειες, άτομα που λαμβάνουν αντιψυχωσικά φάρμακα, διουρητικά, αντιχολινεργικά και άτομα που ζουν σε μη καλά αεριζόμενους χώρους χωρίς κλιματισμό.

Ύποπτα συμπτώματα:

  • Πόνος στο προκάρδιο (στηθαγχικού τύπου) με/ ή χωρίς αντανακλάσεις (κάτω γνάθο,πλάτη, άνω άκρο)
  • Δύσπνοια
  • Καταβολή
  • Σύγχυση
  • Αίσθημα παλμών η ταχυκαρδία
  • Κεφαλαλγία ή ζάλη
  • Μυικές κράμπες
  • Εκδηλώσεις θερμοπληξίας: δίψα, αδυναμία, ζάλη, ίλιγγος, κεφαλαλγία, ναυτία και σε όψιμα στάδια απώλεια των αισθήσεων, σύγχυση, σπασμοί, κώμα.

Συμβουλές – οδηγίες για τους καρδιοπαθείς

  • Αλλαγή διατροφικών συνηθειών συγκριτικά με τους χειμερινούς μήνες. Λήψη περισσότερων φρούτων, λαχανικών και υγρών (1,5 έως 2 λίτρα ημερησίως)
  • Αποφυγή μεγάλων και λιπαρών γευμάτων
  • Περιορισμός των οινοπνευματωδών ποτών ως και των ποτών που περιέχουν πολλή καφεΐνη
  • Οι ασθενείς με καρδιακή ή νεφρική ανεπάρκεια θα πρέπει να συμβουλεύονται τον θεράποντα ιατρό τους για το βέλτιστο ισοζύγιο υγρών.
  • Πιθανή τροποποίηση της αντιϋπερτασικής αγωγής και επίσης και της αγωγής για την καρδιακή ανεπάρκεια κατόπιν συστάσεων του θεράποντα καρδιολόγου
  • Σε περιόδους υψηλών θερμοκρασιών (θ>32°C) αποφυγή έντονης σωματικής δραστηριότητας (συμπεριλαμβανομένης και της κολύμβησης) κατά τις ώρες υψηλής ακτινοβολίας (11:00 με 17:00)
  • Η κολύμβηση να γίνεται τουλάχιστον τρεις ώρες μετά από το τελευταίο γεύμα, η επαφή με το νερό να είναι σταδιακή και η διάρκεια της κολύμβησης να είναι 30 έως 40 λεπτά (συνεχής ή διακεκομμένη) με ήπια ένταση και κατόπιν προηγηθείσας καρδιολογικής εξέτασης
  • Σε περιόδους καύσωνα αποφυγή βαριάς σωματικής εργασίας και υπερβολικής άθλησης σε εξωτερικούς χώρους ή χώρους με υψηλή θερμοκρασία ή υγρασία
  • Αποφυγή πολύωρων ταξιδιών με αστικά μέσα συγκοινωνίας
  • Κατά τη διάρκεια της μέρας αρκετά ντους με χλιαρό νερό
  • Για τους καρδιοπαθείς που τους καλοκαιρινούς μήνες θα εκδράμουν στο βουνό ο κίνδυνος δεν προέρχεται από υψηλές θερμοκρασίες αλλά από το γεγονός οτι σε μεγάλο υψόμετρο παρατηρείται μείωση του οξυγόνου και της ατμοσφαιρικής πίεσης .Οι συνθήκες αυτές δύναται να προκαλέσουν αύξηση της αρτηριακής πίεσης και της καρδιακής συχνότητας(σφύξεων) αυτών των ατόμων . Συνεπώς οι ασθενείς με πρόσφατα οξέα στεφανιαία σύνδρομα, σοβαρή υπέρταση και καρδιακή ανεπάρκεια θα πρέπει να αποφεύγουν τα μεγάλα υψόμετρα (> 2500 μ.)

Καλοκαίρι και πανδημία της νόσου COVID-19

Το φετινό καλοκαίρι λόγω της ύπαρξης της πανδημίας από το SARS-CoV-2, συνεχίζουμε σχολαστικά τους κανόνες προστασίας τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο (γιατί ο ιός παραμένει απειλητικός). Επιπλέον, εφόσον κριθεί αναγκαίο να χρησιμοποιηθούν τα οικιακά κλιματιστικά αυτά θα πρέπει να λειτουργούν σε υψηλότερη θερμοκρασία και ο αέρας που εξέρχεται να μην έχει φορά προς τα άτομα που βρίσκονται στον κλιματιζόμενο χώρο. Απαραίτητη δε είναι η ύπαρξη ανοικτού παραθύρου στους κλιματιζόμενους χώρους.

Τηρώντας τις ανωτέρω οδηγίες-συστάσεις ( των καρδιολογικών εταιρειών ) ελπίζουμε ως ιατρική κοινότητα να είναι για όλους ευχάριστοι οι καλοκαιρινοί μήνες χωρίς καρδιαγγειακά συμβάματα.